Anime op Twitter

Inleiding

De sociale media – vooral Facebook, YouTube en Twitter - zijn de grootste informatiebronnen geworden voor talrijke mensen over de hele wereld. Deze informatiemijnen worden door regeringen, multinationals en academici onder andere goed in het oog gehouden, aangezien de nieuwe digitale agora’s het maatschappelijk debat meer en meer aan het domineren zijn. Vooral in crisistijden gaan burgers hun informatie op die media zoeken, zoals bijvoorbeeld tijdens de Arabische lente ¹. Het is bijna ondenkbaar geworden om de populariteit van eender welk fenomeen te gaan meten zonder het gebruiken van de sociale media.

Daarom besloten we om via Twitter en Weibo de activiteit rond en de populariteit van een aantal anime te onderzoeken. Zo haalden we data op zoals het aantal tweets gedurende een bepaalde tijd, taal, locatie, aantal likes en dergelijke. Voor Twitter waren we hierin succesvol, voor Weibo niet.

Om informatie te halen uit de sociale media-platformen hebben we onder andere met een API gewerkt. Een API (application programming interface) is een verzameling van definities waarmee een computertoepassing (zoals Python) kan communiceren met een ander programma (in ons geval Twitter en Weibo) om hier allerhande informatie uit te halen. Om met zo’n API te werken is het nodig om hiervoor eerst toegang aan te vragen bij het officiële portaal van het programma waaruit je deze info wil ophalen. Zo gingen we dus aan het werk om eerst voor Weibo en daarna ook voor Twitter deze toegang aan te vragen.

We hebben informatie van vier verschillende anime gescraped van twitter. De eerste is Pokemon⁹ omdat Pokemon al ingeworteld zit in kindertelevisie over heel de wereld en we dit dus als een voorbeeld konden nemen als iets dat uit Japan kwam als populaire cultuur maar zichzelf verheven heeft tot iets waar veel mensen niet zeker van zijn dat het zelfs van Japan komt. Als tweede voorbeeld hebben we voor Attack on Titan¹⁰ gekozen, die afkomstig is van een succesvolle manga en jaar na jaar bij de top van de anime rankings zit (van Anilist²: Attack on titan scoorde #1 in 2013³, #2 in 2017⁴, #2 in 2018⁵, #4 in 2019⁶ en #2 in 2020⁷). We vonden dit een goed voorbeeld van een anime waarvan veel mensen weten dat het uit Japan komt en een grote fan following heeft wereldwijd met een behoorlijke populariteit. Als derde voorbeeld hebben we voor Kimetsu no yaiba: Demon slayer¹¹ gekozen omdat deze een ster hit had met #1 van alle anime in 2019⁶ en een recente opleving heeft met de nieuwe film die #10 haalt in 2020⁷ desondanks nog niet officieel uitgegeven te zijn in vele westerse landen. Als vierde en laatste voorbeeld hebben we voor Ijiranaide, Nagatoro-san¹² gekozen omdat deze gebaseerd is op een populaire manga met een eerste vertoning in de anime wereld, deze anime scoort #12 in 2021⁸ desondanks er nog maar 3 episodes van zijn uitgekomen.

Twitter en de academische wereld

Twitter met zijn open netwerk dat het mogelijk maakt om redelijk gemakkelijk informatie achter te halen, zoals bijvoorbeeld de exacte geografische coördinaten van een Tweet, is heel aantrekkelijk voor academici. De praktische Streaming API die Twitter gratis ter beschikking stelt heeft gebreken, voornamelijk de onduidelijkheid over hoeveel data en welke data precies bemonsterd wordt, maar het is een degelijk alternatief voor de dure Firehose stream dat alle tweets kan ophalen. Zoals eerder onderzoek al aantoonde is de Streaming API betrouwbaar als het op geografische gegevens van tweets aankomt, waarschijnlijk door de beperktheid (1% van alle tweets) van geografisch gelokaliseerde tweets ¹³. Bovendien heeft Twitters Streaming API al aangetoond dat het met succes kan worden gebruikt om bewegingspatronen en connectiviteit tussen verschillende regio’s en landen weer te geven ¹⁴ & ¹⁵. McNeill et al hebben zelfs geverifieerd of hun bevindingen, ondanks het feit dat de Twitter-gemeenschap als aparte demografische eenheid moet worden beschouwd, geen merkbare “Twitter afwijking” vertonen in vergelijking met resultaten voor de gehele bevolking en dit bleek niet het geval te zijn. Dit is natuurlijk een onderzoek gebaseerd op data van Britse Twitter gebruikers en kan niet gegeneraliseerd worden naar bijvoorbeeld landen met een lage Twitter penetratie.

Daarenboven mogen we de olifant in de kamer niet vergeten, het land met het grootst aantal internetgebruikers: China. Dat Twitter geen toegang heeft tot deze datamijn mag wel spijtig heten voor wie naar internationale patronen wil kijken. Zeker omdat de Chinese tegenhanger, Weibo, niet even toegankelijk is. Nochtans blijkt dit geen onoverkomelijk obstakel te zijn voor onderzoeken gebaseerd op data afkomstig uit Twitter om tegelijkertijd Weibo door te zoeken en zo een overzicht van de digitale wereld te kunnen maken ¹⁶. Lu et al hebben hierdoor de stemming kunnen peilen van Twitter-gebruikers in drie talen (Engels, Japans en Chinees) om meer te weten komen over welke emotionele lading bepaalde begrippen zoals “Vladimir Poetin” of “iPhone6” in die specifieke talen krijgen. Als het over taaloverschrijdend onderzoek gaat is het natuurlijk ook mogelijk om uitzonderlijk met Twitter te werken: de populariteit van een fenomeen op Twitter in het Chinees meten is heel anders dan de populariteit van diezelfde fenomeen in China, maar het kan ook waardevolle resultaten leveren. Le en Yamana hebben gepeild naar de klantenervaringen van grote fastfoodketens, met sleutelwoorden in verschillende talen ¹⁷. Het aantal tweets varieert aanzienlijk per taal, maar toch hebben ze met het clusteren van hun resultaten bijzondere overeenkomsten kunnen demonstreren. Deze twee onderzoeken gaan verder dan wat wij hier gedaan hebben, aangezien we niet taalkundig op zoek zijn gegaan naar de emotionele waarde van elke tweet; dit zijn dus goede voorbeelden van hypothetisch verdiepende onderzoeken.

Een laatste aandachtspunt bij een Twitter-gebaseerd onderzoek is wat Takhteyev et al “global reach, weak ties” noemden ¹⁸. Twitter reikt weliswaar wereldwijd, maar sociale banden tussen verschillende locaties buiten de directe omgeving zijn nog steeds bepaald door structurele beperkingen: gemeenschappelijke taal, nationale grenzen en vooral frequentie van het luchtvervoer. Bovendien zijn die sociale banden asymmetrisch, in tegenstelling tot andere sociale media: een Twitter-gebruiker moet zijn volger niet terug volgen ¹⁹. Dit en het feit dat het Engels als een lingua franca kan gezien worden op Twitter geeft sommige tweets veel meer gewicht dan anderen (denk aan de invloed van het voormalig account van Donald J. Trump).

Ondanks dit alles is Twitter zeker niet beperkt tot rijke of Engelstalige landen, en daarom is het voor onderzoekers zo interessant. In feite ziet de politieke wereldkaart er heel anders uit op Twitter, zoals onderstaande tabel van de meest vermelde landen op Twitter in 2013 aantoont (Voor deze onderzoek werd er een volledige Firehose stream gebruikt) ²⁰:

De vijftig meest genoemde landen op Twitter in 2013 (Wu et al 2016, Table 1, URL: https://link.gale.com/apps/doc/A595027012/LitRC?u=leuven&sid=LitRC&xid=d191316f )

De benaming in de derde kolom refereert aan de “World-systems theory”, ontwikkeld door socioloog Immanuel Wallerstein, waar landen in drie categorieën gerangschikt kunnen worden met betrekking tot hun plaats in de kapitalistische wereldorde. Wu et al gaan verder met hun analyse van de factoren die bijdragen tot een groot aantal vermeldingen op Twitter, maar wat voor ons van belang is, is de grote verscheidenheid dat we kunnen zien tussen de drie categorieën landen, met toch wat verrassende resultaten (nummer 1 en 3, bijvoorbeeld). Het is hoopgevend om te weten dat we via Twitter toegang krijgen tot een internationale database met een heel andere bias dan in de gebruikelijke academische wereld, een database dat groter en universeler wordt naarmate het smartphone-eigendom in “perifere” landen toeneemt.

---

Voor onze bibliografie zijn wij te werk gegaan met zotero, zotero is een gratis, gemakkelijk te gebruiken tool waarmee je bronnen kan verzamelen, organizeren en citeren. Onze bibliografie kan je terugvinden in deze zotero groep: https://www.zotero.org/groups/2839765/anime_op_twitter?fbclid=IwAR2NfEoGBgPiNkCiusnUvWSF35iqPQMK8qitdgCZyU87wWDnyvahGtp2o5k

---

Illustratie

https://link.gale.com/apps/doc/A595027012/LitRC?u=leuven&sid=LitRC&xid=d191316f. Geraadpleegd op 7 Apr. 2021.

Verkoop van anime

(Steve 2021, fig. 1, URL: https://focalpointcoaching.biz/bachelors-degree/working-with-the-bachelors-degree-in-economics.html)

Op 16 oktober 2020 kwam de film Demon Slayer the Movie: Mugen Train in de theaters in Japan.¹ De film overschreed de kaap van 10 miljard yen in 10 dagen, een nieuw record in Japan, en haalde hiermee de bekende film Spirited Away in.² Ondertussen is de film al in de zalen in enkele Aziatische landen en Australië en Nieuw-Zeeland³, en staat, ondanks dat de release later in het jaar was en slechts in een aantal landen al in de zalen is, op nummer vier in de wereldranglijst voor de Box Office van 2020. Andere anime-films doen het ook niet slecht in die lijst, zoals Doraemon the Movie: Nobita’s New Dinosaur die op nummer 47 staat, en Violet Evergarden: The Movie op nummer 64.⁴

Het laatste decennium kende de wereldmarkt een groei in verkoop van anime-gerelateerde goederen, met een omzet van 23 miljard dollar in 2019.⁵ Hoewel de verkoopcijfers op wereldvlak tonen dat er wel degelijk interesse is in Japanse anime, lijkt dat niet wederzijds te zijn. Wanneer men kijkt naar de omzet van anime op wereldvlak vergeleken met de omzet binnen Japan, blijkt dat het grootste deel uit het binnenland komt. Onderzoek hiernaar toont dat tussen 2002 en 2015 de grootste piek van verkoop in 2015 was, en dat deze slechts 32% van de omzet uit het buitenland kwam (zie figuur 1), een nogal merkwaardig getal gezien de populariteit die anime in het buitenland lijkt te genieten.⁶

De totale omzet van de Anime-markt in Japan (grijs) en de omzet in het buitenland (zwart) (Mihara 2018, 103, fig. 1, DOI: https://doi.org/10.1080/09555803.2018.1442362)

Waarom is er zo weinig interesse van animeproducenten voor de buitenlandse markt? Het lijkt erop dat er verschillende factoren zijn die buitenlandse verkoop minder aantrekkelijk maken. Ten eerste is de sector zeer sterk gericht op de binnenlandse markt, waardoor voor de verkoop in het buitenland heel andere stappen gezet moeten worden. Daarnaast is er nog voldoende ruimte voor verkoop op de binnenlandse markt, en draagt het belang van binnenlandse tv ook bij aan die verkoop, aangezien anime hier als eerste op wordt uitgezonden. Ten derde is het ook zo dat in plaats van zelf de verkoop van de ‘overzeese handelsrechten’ van de anime in het buitenland in handen te houden, de comités die de anime ontwikkelen vaak de rechten doorverkopen aan agenten in het buitenland en zelf geen aandacht hebben voor de verkoop van die rechten aan de buitenlandse markt. Dit leidt ook tot een beperkt aantal agenten die de verkoop van die rechten claimen en zo tegenhouden dat deze vrij verhandeld kunnen worden, en zij kopen deze rechten tegen lage prijzen van de Japanse makers. ⁷

Omwille van risicospreiding is het ook gebruikelijk dat verschillende belanghebbenden een comité vormen om samen een anime te ontwikkelen. De deelnemers komen dus uit verschillende bedrijven, en behartigen het belang van hun eigen bedrijf, wat leidt tot rivaliteit in de comités. Aangezien elk lid een specifiek domein van anime representeert (bijvoorbeeld video of games), is er onverschilligheid naar andere domeinen dan die van hun bedrijf, inclusief buitenlandse handel. Daar komt dan ook nog bovenop dat er voor het personeel niet genoeg tijd beschikbaar is voor buitenlandse handel, dat er op dit moment geen buitenlands verspreidingskanaal voor anime bestaat, en dat hoewel er in Japan marge is voor tegenslag in verkoop, die ruimte er voor het buitenland niet is. ⁷

Toch verwacht men dat de binnenlandse markt op een bepaald punt verzadigd raakt, wat de buitenlandse markt dan nog belangrijker maakt. Een tendens die zich voordoet in de sector, is dat men liever op veilig speelt door conventioneel deel te nemen aan gezamenlijke producties in het binnenland, dan het risico te nemen zich op de markten van Aziatische groeilanden te begeven.⁷

Daarbij merkt Ryotaro Mihara het volgende op:

Ik zou beargumenteren dat deze spiraal van binnenlandse-markt-centrisme binnen de Japanse anime sector aan het ‘involuting’ is. Met andere woorden, de Japanse anime sector plakt meer dan ooit vast aan zijn manier van anime-handelsvoering, door te concentreren op de Japanse binnenlandse markt: dit brengt de sector in een positie die toestaat dat globale distributeurs overnames doen, en niet de positie die het mogelijk maakt om proactief zijn werk en producten globaal te verspreiden. De Japanse anime sector als geheel lijkt onderworpen te worden aan globalisatie: de sector wordt niet veel meer dan een van de vele onderaannemers van globale entertainmentconglomeraten die opkomen in Euro-Amerikaanse en Aziatische landen. (Mihara 2018, 113).⁷

Tot slot blijkt dat er toch een opening is ontstaan naar de globale markt: Netflix kondigde aan dat er dit jaar 40 nieuwe anime’s op het platform beschikbaar worden. Op dit moment is het mogelijk voor Netflix abonnees om bijvoorbeeld de Studio Ghibli films te bekijken, al worden Japan, Canada en de Verenigde Staten hiervan uitgesloten. ⁸

De Japanse anime markt lijkt de globale markt mis te lopen, of eerder te ontlopen, terwijl ze haar groei verder zou kunnen ontwikkelen door een globale speler te worden. Het zal dan waarschijnlijk ook een interessante zaak worden om te kijken hoe dit fenomeen zich in de toekomst zal ontwikkelen aangezien de Japanse binnenlandse markt op een gegeven moment verzadigd zal raken.

Pokémon: Japan as number 1

Onderzoek doen over de Japanse cultuur in 2021 kan er niet naast kijken: Pokémon werd dit jaar een kwart eeuw oud. Er zijn vast veel mensen die nog nooit van Dragonball, Attack on Titan, of Zelda hebben gehoord, maar zouden er mensen bestaan die nog niets over Pokémon hebben gehoord? Het is veruit de grootste mediafranchise ooit, volgens Tom Bateman in een interview met The Japan Times ongeveer 100 miljarden US dollars waard (ter vergelijking: de “Star Wars” mediafranchise wordt op 30-40 miljarden US dollars geschat) ⁹. Meer dan een product, het is een heel universum dat verkocht wordt, met hier en daar een kanji te zien, of een personage dat ramen eet met eetstokjes. Anne Alison benadrukt wat deze soft power voor Japan betekent: “Pikachu is Japan’s long-awaited answer to Mickey Mouse” ¹⁰.

Wat Pokémon inderdaad zo alomtegenwoordig maakt is dat het met zijn 25 jarige bestaan generaties samenbrengt in hun (niet zo) denkbeeldige wereld, in die zin is de vergelijking met Disney des te geldiger. De eerste kinderen met Pikachu-lunchtrommels zijn nu ouders geworden ¹¹. Bovendien is de “val” van het Pokémon-imperium, ondanks wat de titel van Joseph Tobins boek (“Pikachu’s Global Adventure: The Rise and Fall of Pokémon”, uitgegeven in 2004) zou laten vermoeden, nog lang niet in zicht. Joseph Tobin en zijn medeauteurs konden de Pokémon Go rage van 2016 natuurlijk niet anticiperen, want wie had toen kunnen denken dat de mediafranchise zich zo succesvol zou kunnen heruitvinden en van de nieuwe technologieën zo inventief gebruikmaken? Men deelt “snaps”, foto’s en GIF’s van Pokémon, op Twitter en communiceert met andere Pokémon gebruikers over de hele wereld. Beetje bij beetje stuiten miljoen mensen op elementen van de Japanse cultuur, hoe minimaal die elementen ook zijn. Pokémon is Japans grootste culturele product en dat is ongetwijfeld een kwestie van nationale trots ¹².

Samen met Spirited Away werd Pokémon een groot deel van deze Japanse cultuur die als “ambassadeur” (Hernandez & Hirai 2015) zou dienen naar het buitenland toe en waar de soft power geregeld uit werd benut. Pokémon was wel twee keer zoveel waard op de buitenlandse markt dan in de Japanse markt in 2006, na de tweede grote succesgolf van de Japanse animatie-industrie.¹³

De bedenker van Pokémon was onder sommigen al bekend om zijn autisme¹⁴, maar misschien had hijzelf ook niet verwacht dat later Pokémon Go een autistische jongen na vele jaren eerder binnen zitten naar buiten kon krijgen¹⁵ en men overweegt het zelfs actief in te zetten bij hikikomori (shut-ins)¹⁶. Ook zet de Pokémon Go community zich via hun forum in voor duurzaamheid en het opruimen van allerlei milieus zodat Pokémon er zouden willen leven als het ware en werden mensen hiervoor via het spel ook effectief beloond met het verschijnen van bepaalde Pokémon.¹⁷ Het was ook al bewezen dat het de algemene fysieke activiteit bij mensen deed toenemen onder een algemeen minder actieve groep. ¹⁸

Hong Kong

Pokémon Go heeft echter ook nog een politieke dimensie gekregen. In het kader van de protesten kwam de wind wat tegen Japan wanneer de Cantonese transliteratie van Pikachu veranderd werd in een Mandarijnse transliteratie. Plots werd Pikachu gebombardeerd tot een politiek figuur. Verschillende onder de demonstranten zagen het als een aanslag op hun linguïstische identiteit en stapten af op de Japanse ambassade om terug een uniek Cantonese transliteratie te eisen. Terwijl Pikachu een symbool werd van verdwijnende cultuur, werd ironisch genoeg Pokémon Go ingezet als excuus om de politie te omzeilen terwijl het gebruikt werd als manier om verzamelplaatsen te bewegwijzeren voor de protesten. In Animal Crossing werden ook heuse virtuele demonstraties opgevoerd waar berichten over gedeeld werden op Weibo, tot deze later weggehaald werden. De komst van het coronavirus wat manifestaties in publieke open ruimtes moeilijk maakte versnelde dit proces nog eens extra van digitale ruimtes te gebruiken om een politieke stem te verheffen. ¹⁹

Cantonese Pikachu aan de linkerkant and Mandarijnse aan de rechterkant. (Lu-Hai Liang 2021, fig. 2, URL: shorturl.at/hnuF5 )

Hong Kong was vroeger echt een hub voor de nieuwste trends van Azië en een toegangspoort ervoor naar het Chinese vasteland toe, zeker ook wat betreft Japanse popcultuur. Met de komst van het internet zijn de rollen echter omgedraaid. Dat, technologie en piraterij maakten van continentaal China de beste bron van Japanse animatie voor mensen van Hong Kong. ¹³

---

Illustraties:

Figuur 1: Mihara, Ryotaro. 2018. A Perspective for Understanding Japanese Animation’s Domestic Business in a Global Context. Japan Forum. https://doi.org/10.1080/09555803.2018.1442362.

Figuur 2: Steve. 2021.Working with the Bachelor’s Degree in Economics. Focalpoint Coaching. https://focalpointcoaching.biz/bachelors-degree/working-with-the-bachelors-degree-in-economics.htm.

Figuur 3: Lu-hai Liang. 2021. How Animal Crossing became a place of protest in China and Hong Kong. The politics of play in China and Hong Kong. Eurogamer. https://www.eurogamer.net/articles/2021-04-11-how-animal-crossing-became-a-place-of-protest-in-china-and-hong-kong?fbclid=IwAR3_8MUt1DCjw1oIg32YlRQ4uc8ufTrM5SD3COQxtX9GHHsRqjD0E-nGwi0

Invloeden van Japanse popcultuur in de wereld

Onder politieke invloed fluctueerde de overdracht van Japanse populaire culturele producten voortdurend in Azië, met een verbod op de import ervan na de Tweede Wereldoorlog en daarna terug de versoepeling hiervan tot veel later de geschillen rond de Diaoyu- (CH) / Senkaku- (JP) eilanden tot censuur leidden. Waar het verboden was tot ver in de jaren 70 en 80 en enkel illegale import en distributie mogelijk was, ging dit laatste vaak gepaard met een vleugje kritiek op hun overheid. In het algemeen liggen de kaarten in Azië toch nog het best voor Japan, met 49,8% van de contracten voor Japanse animatie distributie alleen al in Azië. De grootste importeurs hiervan waren in 2013 respectievelijk Zuid Korea, Taiwan, Hong Kong en Vasteland China.

China

2D-culture (二次元文化) , wat voor China de gehele invloed van de Japanse cultuur zowat belichaamt, is met meer dan 200 miljoen consumenten een van de snelst groeiende industrieën in China. ^{1 2} Veel Chinezen van de oudere generatie die nog verbitterd zijn over historische grieven zien dit echter met lede ogen aan als een oorlog om de ziel van hun kinderen en ze zijn die niet aan het winnen. Een oplossing van de Chinese Communistische Partij is gewoon hun eigen versie brengen van anime en manga met onbescheiden propaganda. Het conflict gaat tenslotte over veel geld op korte termijn en de Sino-Japanse relaties op lange termijn. Japanse diplomaten hopen dat de invloed van hun popcultuur miljoenen jonge Chinezen zou duwen richting een China dat vriendelijker is naar Japan en diens bevolking toe.

De Japanse popcultuur wordt gezien als “subtiel en onwaarneembare hersenspoeling”, “culturele invasie” (Greer 2019) ¹⁰ , of nog “een subcultuur waar de kinderen zich in onderdompelen, maar die ontworpen is om de oudere generatie uit te sluiten, een subcultuur gegenereerd door hetzelfde land dat twee decennia gruwel toebracht op China”, “Een verschrikkelijke ramp” voegen een aantal ouders toe (Greer 2019).¹⁰ De ideeën van vroegere generaties kwamen eerder van hun leerkrachten, ouders en traditioneel onderwijs dan van TV.

Censuur, kaping van de 2D-cultuur, bewuste beïnvloeding en geopolitiek

Voor veel oudere Chinezen, gaat de al uitgebreide censuur nog niet ver genoeg. Pornografische anime en manga producten (hentai) worden gezien als een deel van de Japanse “culturele invasie” (Greer 2019)¹⁰ op haar ergst. Hoewel ze al verboden worden door de overheid, is het nog belachelijk eenvoudig er aan te geraken.

De Chinese Communistische Partij is bezorgd om de slechte invloed van de 2D-wereld op traditionele waarden, maatschappelijke cohesie en zelfs de legitimiteit van de partij zelf. In 2012 geloofde toenmalig Chinees president Hu Jintao dat “er vijandige internationale machten hun plannen nu opvoeren om dit land te verwesteren via de (voor lange termijn-infiltratie) cruciale culturele en ideologische sectoren.” (Hu Jintao 2012) ³ Ook huidig president Xi Jinping verklaarde dat “de ideologie van de partij de richting bepaalt die een cultuur moet nemen en het pad die deze moet volgen terwijl het zich ontwikkelt. China’s cultuur dient China’s mensen.” (Jinping 2017) ⁴

Er zijn ook velerlei gerechtelijke stappen gezet tegen de 2D-wereld. Buitenlandse animatie is verboden in de drukste zendtijd sinds 2006 en zeker 60% animatie-uitzendingen van eender welk TV-station moet Chinees zijn. Buitenlandse media moet goedgekeurd worden door het Ministerie van Cultuur en een aantal Japanse reeksen waaronder Claymore, Death Note en Attack On Titan staan op een zwarte lijst. ⁵ De effecten hiervan zijn echter nog steeds beperkt. De Communistische Jeugd Liga is echter hun eigen 2D-creaties aan het uitbrengen op Bilibili ⁶, zoals een romantische anime over Karl Marx ⁷, maar ook veel korte muziekvideo’s met nationalistische teksten en citaten van dichters en Mao Zedong ⁸en cartoons met titels als “Wat is democratie, werkelijk?” ⁸ en “Hoe spendeert China haar militair budget?” ⁸ Ook veel video’s handelen over Japan; “Japan voegt Hitler’s autobiografie toe aan het curriculum, Japanse netizens reageren: Onze overheid is gek!”⁸ , “De Japanse invasie in China: het ging niet gewoon om doden.” ⁸ .

(Yolanda Zhang 2019, fig 1. URL: https://graphitepublications.com/the-marx-fandom-phantom-undoing-an-ivory-tower/ )

Eigenlijk steekt de Japanse overheid de wens om invloed uit te oefenen niet eens onder stoelen of banken; In 2006 kondigde toenmalig Minister van Buitenlandse Zaken (en later premier) Tarō Asō aan dat het Ministerie van Buitenlandse Zaken de leiding zou nemen in het promoten van culturele diplomatie. “Wat we nu hebben, is een tijdperk waarin diplomatie op het nationale niveau dramatisch beïnvloed wordt door het klimaat van opinie voortkomend uit de gemiddelde persoon” verklaarde Asō in een toespraak dat jaar gericht aan Japanse animatoren, “en dat is precies waarom we pop cultuur willen, welke zo effectief is in het doordringen in het algemene publiek, om onze bondgenoot te spelen in diplomatie” (MOFA 2006). ⁹

Asō creëerde een Internationale Manga prijs gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken met als doel “een gevoel van associatie met Japan” (Greer 2019) teweegbrengen. Geen enkel land heeft meer deelnemers dan China elk jaar.

China trekt echter evengoed terug aan het trektouw. Bij teveel afhankelijkheid aan de Chinese markt kunnen de 2D producten gevangenen worden van geopolitieke spanningen zoals in de reactie op de Japanse nationalisatie van de Senkaku eilanden reeds gebeurde in 2012 Chinese cinema’s werd verboden Japanse animatie te vertonen tot 2015. ¹⁰

Europa en de VS

De invloed van Japanse popcultuur op het Westen begint op z’n minst bij de ukiyo-e die eind 19de eeuw met de meer veelvuldige uitwisselingen na de Meiji-restauratie inspiratie gaven voor het japonisme. Nu zijn studenten Japanologie (voor een deel) ook het resultaat van de Japanse soft power-invloed op de wereld. Een mengeling van invloeden is misschien het Amerikaanse leger dat in Japan een manga publiceerde over het belang van hun onderlinge alliantie. ¹¹

Haast elke grote hype die het ook in het Westen maakte sinds de voorbije 30 jaar komt ook uit Japan, Transformers, Tamagotchi, Pokémon, Yu-gi-oh, Power Rangers, Nintendo (wat ook wel inspiratie had gehaald in de VS bij Disney); geld was dan ook een grote motivatie. ¹² Vaak werden de populairste Japanse animaties, zoals Pokémon en Spirited Away ook aangepast aan de niet-Japanse doelgroep, wanneer er ook gericht werd op de ouders en als er zware thema’s in voorkwamen. (Van Caeneghem 2015) ¹³ Van Pokémon werden zelfs heuse evenementen en concerten georganiseerd in de VS. ¹⁴

In Frankrijk steunden de krant Libération en het TV-kanaal Antenne 2 de eerste uitgaves van manga’s in de jaren 90. Conservatieve groeperingen vonden hentai en het geweld in manga’s echter een reden tot debat en er kwam ook een conflict tussen de aanhangers van het jonge Japanimation en van de oudere Japonaiseries. Het kwam zelfs zover dat voormalig presidentskandidaat Ségolène Royal manga in een boek beschreef als “decadent, gevaarlijk en gewelddadig” (1989) , waar ze nog steeds achter staat tot op de dag van vandaag. ¹⁵

Criminologische inspiratie

Het alomtegenwoordige mangaformaat werd in Japan gebruikt om bedrijfsresultaten van de zaibatsu te publiceren. Manga en anime was voor premier Taro Aso het uitverkoren middel om met diens soft power een diplomatieke impact te verkrijgen. Af en toe was er ook wel een duister kantje aan dit verhaal; soms werd manga zelfs gebruikt om mensen te werven voor sektes zoals Aum Shinrikyo van de beruchte sarin-gasaanval in de metro van Tokyo. Verder was er ook de terreurgroep die een vliegtuig kaapte en zich Ashita No Joe noemde terwijl een vergelijkbare situatie bij ons waarschijnlijk absurd zou overkomen. ¹¹ “De fusie van popcultuur en terreur beangstigde het Japanse publiek acuut.” (Haskin 2015) ¹⁶Media en politieke partijen die anime en manga niet welgezind waren probeerden het fenomeen te framen als een slechte invloed in de naweeën van misdaden van de “otaku killer”, die een hoop horror- en pornofilms en slechts een deel anime in zijn bezit had toen hij werd opgepakt. ¹⁷

Zelfs in België echter komen er de gelukkig uitzonderlijke uitwasemen voor van inspiratie uit de Japanse populaire cultuur. Zo werd na een moord in Brussel een briefje achtergelaten met onhandigweg “watashi wa kira dess” op geschreven, een referentie naar de reeks Death Note, waar verder niet zozeer een link mee te leggen lag en het eerder bedoeld was om de politie op een dwaalspoor te brengen, maar mogelijks kunnen we de moordenaars dankbaar zijn dat wat meer agenten inmiddels verrijkt zijn met meer kennis van de Japanse cultuur. Daarbij bezorgde dit geval Japanse journalisten meteen een excuus om even naar België af te zakken. ¹⁸

Nagatoro

Op Twitter kwam er discussie rond de reeks “Don’t Toy with Me, Miss Nagatoro”; een verhaal over een beginnende studente (Nagatoro) die haar senpai heel de tijd plaagt om zijn aandacht te krijgen. Echter zien sommige mensen op Twitter het meer als pesten, zowel fysiek als emotioneel en enkel wanneer ze onder hun twee zijn, keeping up appearances? Anderen vonden het pesten toch nog meevallen en Nagatoro hielp hem ook wel de kunstgroep samen te houden. Dat was echter het ergste nog niet, er kwam een polemiek rond haar huidskleur. Een groot deel op Twitter dacht dat er een geheime betekenis is achter haar donkere huidskleur, de fans spraken dit echter tegen, maar ze vonden het tegelijk wel vreemd dat een pester een donkere huidskleur zou moeten hebben. Haar initiële bullebak-allures zouden met de voortschrijding van het verhaal worden begrepen als een manier om de aandacht te trekken. ¹⁹

Demon Slayer

Demon Slayer: Mugen Train is de meest winstgevende animatiefilm ter wereld en stond al gepland voor vertoning bij cinema’s in Canada en de VS vanaf 23 april. ²⁰De mangareeks zelf was in 2019 al de best verkopende met meer dan 12 miljoen exemplaren. ²¹ Ook in 2020 was het niet alleen de best verkopende manga van 2020 in Japan (en vermoedelijk dus in de hele wereld), maar de verkoop was bijna 10 keer zoveel als die op de tweede plaats en naar schatting 3.95 miljoen exemplaren van het laatste volume zijn gepubliceerd. ²⁰ Nog opmerkelijker is het succes van de film in deze tijden van pandemie. Een cinema in Tokyo had (met slechts 50% toegelaten capaciteit) op één dag wel 42 vertoningen van de film klaarstaan, te beginnen van 7 uur ‘s morgens.

Attack On Titan

“Ook Al hield de maker vol dat de inspiratie voor zijn werk apolitiek zijn, won hij bijval van liberalen evenzeer voor zijn verhaal van gewapende revolutie door de vervolgden. Het verschil tussen de alt-right en links, uiteraard, is in de interpretatie van wie vervolgd wordt.” (Amin 2020)²³ begint Shaan Amin zijn betoog dat deze enorm populaire doch door China verguisde animatie de nieuwe favoriet van de alt-right zou zijn. “Van videogames tot persoonlijke frustraties met mezelf” (Amin 2020)²³, kwamen de ideeën van Isayama Hajime naar eigen zeggen.

Met de simpele doch apocalyptische/dystopische plot werd de reeks immens populair; “De mensheid staat op de rand van de uitroeiing door het opstaan van mensenetende reuzen.” (Amin 2020)²³ Ook werd het verhaal geprezen om de complexiteit en de structuur. De wreedheid van dieren die andere dieren opeten in zijn thuis op een boerderij gaven hem het idee van mensenetende wezens terwijl de bergen die het geheel in Oyama omringden, het idee van de muren gaf. Zijn hele concept ziet hij als “universeel” (Amin 2020).²³ Politiek was dus geen inspiratie en er is volgens hem ook geen oordeel van juist of fout.

Door de zwijgzaamheid van de auteur is iedereen zijn of haar eigen ideologie er gaan op plakken en er lijken ook echt wel parallellen te zijn met het Derde Rijk zoals kentekens die moeten gedragen worden door bepaalde groepen. Hoewel veel mensen het eerder zien als een kritiek op het fascisme dan een verheerlijking, het is in ieder geval een onderwerp van hevig debat op het net. Anderen houden er wel een eigen interpretatie aan over, op bijvoorbeeld 4-chan wat tegenwoordig geassocieerd wordt met de alt-right.

Hoewel deze groepering in het verhaal een suprematie-narratief leest, zijn de Eldians waaraan deze suprematie zou worden toegeschreven ook zeer gebrekkig. Hoewel politiek voor het verhaal blijkbaar geen inspiratie was, was er volgens een blogpost van de auteur een personage wel gebaseerd op een Japanse imperiale militaire leider, waar hij zelfs doodsbedreigingen voor kreeg.²². Hij vindt het echter onbeleefd zich te moeien in hoe mensen zijn verhaal moeten lezen. ²³

Taiwan

Voordat het internet wijd verspreid was in Vasteland China, was Taiwan altijd een grote bron van Japanse populaire cultuur in de Mandarijn-sprekende wereld en nu is het ook nog altijd een van de belangrijkste hubs voor Japanse populaire cultuur. Ook onder de Kuomintang toen Japanse culturele spullen uit den boze waren, waren er toch nog veel aanwezig sinds de koloniale periode en werden deze nog steeds geconsumeerd. Al heeft het verbod algemeen wel een kloof gecreëerd tussen de oudere generatie die bij het consumeren van Japanse cultuur nostalgisch is en de nieuwe generatie die op hun eigen manier gewoon een Japanse mode en levensstijl omarmen. ²⁴

De president van Taiwan, Tsai Ing-Wen bijvoorbeeld werd na haar ongewone verkiezing al snel een inspiratiebron voor lokale manga’s waarin ze bijvoorbeeld de kracht heeft om wilde dieren te temmen en het haar lot is tirannie van een patriarchale dictator omver te werpen. Als een grassroots fenomeen, heeft Taiwan ook een traditie voor politieke strips om eerst op sociale media gezet te worden om in het geval van populariteit echt te gaan voor publicatie.

(Davina Tham 2019, fig. 3 , URL: https://www.taipeitimes.com/News/feat/archives/2019/02/14/2003709694 )

Met een conventie in manga van het portretteren van vrouwen als objecten voor mannen hun plezier, brengt de verschijning van Tsai Ing-Wen die vele glazen plafonds doorbrak wel enige onverwachte druk op dit idee, hoewel de conventie soms ook in dit geval nog halsstarrig door bleef zetten, terwijl ze ook verscheen als een personage dat ook weer andere genderstereotypen omver werpt zoals dat ze (ook in het echt) geen kinderen heeft en niet getrouwd is. ²⁵

Korea

Na de Tweede Wereldoorlog en ineens ook de kolonisatie van Korea door Japan, was Japanse populaire cultuur verboden in Korea. Zelfs na de normalisering van hun relatie in 1965 bleef dit hetzelfde tot in 1998 de Zuid-Koreaanse president Japan bezocht en besloot het verbod op te heffen in de aanloop naar het WK voetbal dat Zuid-Korea en Japan samen organiseerden in 2002, al werd de laatste stap hierin (Japanse TV programma’s en populaire muziek) nooit vervolledigd nadat de Japanse Imperialistische Associatie de Japanse handboeken geschiedenis te Japan-kritisch en te degraderend voor het imperialisme bevonden hadden en deze naar hun wens aangepast werden. ²⁶

Een stille invloed van Japanse cultuur was eigenlijk in de Koreaanse animaties wel aanwezig, al werden eventueel Japanse elementen vervangen door Koreaanse. Ook mochten Japanse producties van films slechts in Korea verspreid worden als er een Koreaans hoofdpersonage in voorkwam of de film ook meer dan 20% Koreaans-geproduceerd was. Daarbij, ook al werd Japanse cultuur dan populair in Korea, bleef de meerderheid ook vooral nog vasthouden aan hun eigen populaire cultuur. ²⁴

Illustraties

Figuur1: Yolanda Zhang. 2019. The Marx Fandom/Phantom: Undoing an Ivory Tower. Graphite Publications. https://graphitepublications.com/the-marx-fandom-phantom-undoing-an-ivory-tower/

Figuur2: Davina Tham. 2019. Boom, zap, pow: Tsai Ing-wen saves the day. Taipei Times. https://www.taipeitimes.com/News/feat/archives/2019/02/14/2003709694

Kwantitatief onderzoek

Als kwantitatief onderzoek waren we eerst van plan om voor zowel van Weibo (een Chinees equivalent van Twitter) als van Twitter over vier verschillende anime tweets te scrapen. Aangezien het ons niet gelukt is via Weibo, hebben we daarna besloten om ons onderzoek volledig op twitter te focussen. Hierbij wilden we specifiek de populariteit van de anime op twitter in de verschillende taalgroepen bestuderen.

Weibo

(‘Weibo’. z.d. Geraadpleegd 25 april 2021. https://weibo.com/login.php.) Een eerste moeilijkheid begon al met het aanmaken van een account op Weibo. Omdat België niet opgelijst stond, was inloggen via telefoonnummer of email-adres niet mogelijk. Na even zoeken kwamen we erachter dat het mogelijk is om via de QR-code van de chatapp WeChat in te loggen op Weibo. Vervolgens probeerden we toegang te krijgen tot de Weibo API door gebruik te maken van een Weibo API handleiding (de recentste onder alle tutorials over de Weibo API).¹

Alles ging volgens plan tot we aan de stap kwamen waarbij we een webapplicatie zouden aanmaken. Als recente ontwikkeling, en dit staat nergens vermeld in de tutorial, is het nodig om een ‘identiteitsverificatie’ te doen, dit houdt in dat je een geldig paspoort moet opgeven zodat Weibo strengere controle kan uitoefenen op de gebruikers van de API. Aangezien deze verificatie enkel lukt met een Chinees paspoort is het tegenwoordig dus onmogelijk geworden om als niet-Chinees toegang te krijgen tot de API. Na al deze moeilijkheden met Weibo besloten we om dit platform achterwege te laten en enkel via twitter data te onderzoeken.

Twitter: inleiding

(‘Twitter Developers’. z.d. Geraadpleegd 25 april 2021. https://developer.twitter.com/en/portal/petition/use-case.)

Hierna probeerden we toegang aan te vragen voor de twitter API via het Twitter Developer portaal.² Twitter biedt hiervoor twee soorten ‘developer accounts’ aan: standaard en academisch onderzoek. In eerste instantie vroegen we bij Twitter een account aan voor academisch onderzoek, maar dit verzoek werd geweigerd. De aanvraag voor een account voor standaard onderzoek werd daarna wel goedgekeurd. We kregen een aantal ‘keys’ van twitter om met de API te werken en gingen vervolgens aan de slag met het ‘echte’ werk.

We deelden onszelf op in twee groepen: één groep zou info uit twitter afleiden via het programma TAGS (Twitter Archiving Google Sheet), een gratis sjabloon voor Google-spreadsheets waarmee je een geautomatiseerde verzameling zoekresultaten van twitter kan instellen en uitvoeren.³ De andere groep ging aan de slag om een script in Python te maken om via de twitter API gegevens op te halen. Origineel hadden we ook geprobeerd om via Octoparse twitter te scrapen maar dat viel tegen omdat het ons gelimiteerde resultaten gaf en moeite bleek te hebben met grote hoeveelheden.⁴

We hebben de onderzoekssubjecten verdeeld onder de twee groepen zodat we beide manieren konden gebruiken, Attack on Titan en Pokemon hebben we via TAGS gedaan en Kimetsu no Yaiba: Demon slayer via een Python script, Ijiranaide, Nagatoro-san hebben we op beide manieren gedaan om zo onze werkwijzes en resultaten van beide manieren te kunnen vergelijken.

Twitter: TAGS

(‘TAGS’. z.d. TAGS. Geraadpleegd 25 april 2021. https://tags.hawksey.info/.)

TAGS (door Hawksey) werkt aan de hand van een Google Spreadsheets-document, waarin je een zoekterm kan instellen en een maximum aantal (tot 18.000) tweets kan laten ophalen en automatisch omzetten in een ander tabblad van google sheets, klaar om te exporteren of te bewerken. Hiervoor is het noodzakelijk om de Twitter API Key en API Secret keys in te vullen, die we eerder verkregen via het developer account.

Omdat we maar 1 zoekterm per scrape konden doen hadden we de populaire talen aan de hand van wikipedia opgezocht en ook de veel gebruikte talen met een ander schrift zoals Chinees, Russisch, Arabisch en Hindi. Voor Attack on Titan en Pokemon zijn wij zoveel mogelijk in dezelfde talen gaan zoeken.

Twitter: Python

Om twitter te scrapen via Python schreven we een script voor een Twitter Streaming API en voor een Twitter Recent Search API. Als hulp bij het schrijven van de scripts maakten we gebruik van het Twitter Developer portaal⁵ en GitHub.⁶ Met het laatste script hebben we de anime Nagatoro en Kimetsu no Yaiba gescraped. Een volledig overzicht van alle stappen om tot deze scripts te komen en meer informatie kan je vinden op deze pagina.

Openrefine en Tableau

Nadat we alle gegevens hadden opgehaald, hebben we ze opgekuist in Openrefine.⁷ De gegevens opgehaald met de API bevatten al een kolom met de taal van het bericht. Dit was niet het geval bij TAGS waardoor we bij elke verschillende taal het manueel moesten invoeren. Om de taal van het bericht te weten, baseerden we ons op de vertaling van de titel van de anime. Voor anime waar de titel vaak vertaald wordt, was dit geen probleem, maar bijvoorbeeld bij Nagatoro werden enkel romaji en kanji gebruikt. De data opgehaald met de API zijn dus veel gedetailleerder in dit geval. Bij het opkuisen merkten we dat data die we eerst hadden gedownload in excel niet leesbaar waren in Openrefine. Daarom hebben we de eerste anime, Attack on Titan, in excel gekuist. De andere bestanden hebben we dan in JSON en CSV gedownload waardoor we ze wel in Openrefine konden opkuisen.

Vervolgens hebben we de data in tableau⁸ gezet en taartdiagrammen gemaakt die het percentage berichten per taal weergeeft. Zowel TAGS als de API haalden ook de locatie van het bericht op. Deze informatie was echter niet nuttig omdat dit een optioneel veld is die gebruikers zelf kunnen invullen. Met als gevolg dat er bij de meesten niks staat en sommigen eender wat invullen. Om toch onze gegevens ook een geografische dimensie te geven, hebben we er voor geopteerd om de berichten voor elke taalgroep te projecteren op het land met het grootst aantal sprekers (in het geval van Chinees hebben we Taiwan gebruikt). We konden immers niet meerdere landen ingeven voor een taal in Tableau. Uiteraard zijn niet perse alle berichten van een taalgroep maar uit een land verstuurd. De kaarten zijn dan ook louter informatief en men moet kijken naar de taartdiagrammen met het percentage per taal voor de exacte data. Bovendien hebben we besloten om aan Engels, Spaans en Portugees geen geografische ligging toe te kennen.

De gegevens opgehaald met de API bevatten ook het aantal likes, quotes, retweets en antwoorden. Om de gegevens van de API te kunnen vergelijken met die van TAGS hebben we ervoor gekozen om het aantal likes, quotes, retweets en antwoorden niet op te nemen in de visualisatie.

Illustraties Figuur1: ‘Weibo’. Geraadpleegd 25 april 2021. https://weibo.com/login.php.

Figuur2: ‘Twitter Developers’. Geraadpleegd 25 april 2021. https://developer.twitter.com/en/portal/petition/use-case.

Figuur3: TAGS. ‘TAGS’. Geraadpleegd 25 april 2021. https://tags.hawksey.info/.

Python

Om het Python script te schrijven maakten we gebruik van de programma’s Python 3.7, Sublime Text 3 en installeerden de extra Python packages requests en requests-oauthlib. Als eerste begonnen we met een script te schrijven dat de Twitter Streaming API gebruikt om in real-time tweets te scrapen op basis van ‘keywords’. We maakten gebruik van sample code¹ en pasten hier de nodige elementen voor aan: we vulden het ‘bearer token’ in (verkregen bij ons developer account als toegang tot de Twitter API), bij ‘value’ vulden we de nodige zoektermen in (hier: “attack on titan” en “進撃の巨人”), we pasten de ‘rules’ aan zodat het programma de gewenste informatie zoals taal of aantal likes zou ophalen, en we vervingen het ‘print’ commando door code die de gegevens zou wegschrijven in een JSON-file in plaats van gewoon op het scherm te laten verschijnen.

In een eerste run merkten we dat we via een “streaming”-request enkel maar id en text van de tweet doorgestuurd kregen. We pasten het programma aan en gebruikten de id van de tweet om extra gegevens zoals author_id, created_at, lang en public_metrics via een extra api-call (“tweets”-request) op te vragen. We lieten toen het programma lopen tot het honderd tweets had opgehaald, maar merkten dat de like, retweet, quote en reply count telkens een waarde nul hadden. Dit is uiteraard omdat je de tweets in real-time ophaalt, waar we niet aan gedacht hadden. We besloten om dit script als test te laten en het over een andere boeg te gooien.

Figuur 1 Twitter Streaming voor Attack on Titan (test)

Figuur 2 Twitter Streaming Python script

Hierna begonnen we met het bouwen van een Python script dat de Twitter Recent Search API gebruikt om in het verleden geplaatste tweets te scrapen met behulp van sample code.² Net zoals bij het vorige script vervingen we het ‘print’ commando door opslaan in een JSO-bestand. De tweet_fields parameter vulden we aan met de velden die we in de data wilden opnemen. Bij ‘query’ vulden we onze zoektermen in, voor Nagatoro was dit enkel ‘%23Nagatoro’ en voor Kimetsu no Yaiba waren dit ‘%23demon%20slayer OR %23kimetsu%20no%20yaiba OR %23鬼滅の刃 OR %23鬼滅之刃 OR %23ดาบพิฆาตอสูร OR %23귀멸의%20칼날 OR %23قاتل%20الشياطين OR %23Thanh%20gươm%20diệt%20quỷ’ (deze bevatten Engels, Japans, Klassiek Chinees, Thais, Koreaans, Arabisch en Vietnamees). Merk op dat %23 en %20 in de ASCII-code respectievelijk staan voor een hashtag en een spatie.

Tijdens het schrijven van dit script botsten we op een aantal problemen: blijkbaar kan je met een standaardtoegang tot de Twitter API slechts zeven dagen teruggaan in de tijd. Hiervoor pasten we de start_time parameter aan naar een week geleden (in UTC-tijd, waarmee Twitter algemeen werkt). Er bleek ook dat met één request slechts honderd tweets konden opgehaald worden, en dat deze request op een kwartier tijd slechts 450 keer uitgevoerd kan worden (dit betekent 45.000 tweets op een kwartier tijd, wat te weinig zou blijken voor de populaire anime die we gekozen hadden). Dit zou zijn om de twitter-servers niet te erg te belasten.³ We pasten de code daarom zodanig aan dat elke request werd uitgevoerd met een ‘next token’ waarmee we de volgende honderd tweets konden ophalen. We lasten ook een pauze in van een kwartier van zodra het programma de limiet van 45.000 tweets bereikt had waarna het verderging met tweets ophalen, tot alle tweets van de laatste week opgehaald waren. Als we bijvoorbeeld naar Kimetsu no Yaiba kijken was deze aanpassing wel van belang, aangezien we voor een week tijd zo’n 110.000 tweets ophaalden.

De info die we ophaalden uit Nagatoro en Kimetsu no Yaiba via tweet_fields waren het ID van de tweet, de tekst van de tweet, het ID van de auteur van de tweet, de taal waarin de tweet werd geschreven, het (UTC-)tijdstip waarop de tweet geschreven werd, eventuele geografische coördinaten meegegeven in de tweet of van de gebruiker, en aantal likes, retweets, replies en quotes.

Figuur 3 Twitter Recent Search voor Kimetsu no Yaiba

Figuur 4 Twitter Recent Search Python script